శ్రీమద్భాగవతం ఆరవ స్కంధం పదవ అధ్యాయం

శ్రీబాదరాయణిరువాచ
ఇన్ద్రమేవం సమాదిశ్య భగవాన్విశ్వభావనః
పశ్యతామనిమేషాణాం అత్రైవాన్తర్దధే హరిః

ఈ విధముగా చెప్పి ఆ దేవతలందరూ చూస్తుండగానే శ్రీమన్నారాయణుడు అంతర్ధానమయ్యాడు

తథాభియాచితో దేవైరృషిరాథర్వణో మహాన్
మోదమాన ఉవాచేదం ప్రహసన్నివ భారత

పరమాత్మ చెప్పినట్లు దేవతలందరూ ధధీచి వద్దకు వెళ్ళి ధధీచి శరీరాన్ని అడిగితే వారి మాటలు అంగీకరిస్తున్నట్లుగానే నవ్వుతూ 

అపి వృన్దారకా యూయం న జానీథ శరీరిణామ్
సంస్థాయాం యస్త్వభిద్రోహో దుఃసహశ్చేతనాపహః

మీకు మరణ లేదు కాబట్టి మరణం వలన శరీరానికి కలిగే బాధ మీకు తెలియదు. శరీరము కలవానికి శరీరముకోసం జరిగే హాని మీకు తెలియదు. శరీరములోంచి ప్రాణం వెళ్ళిపోవడం ఎంత దుస్సహమో మీకు తెలియదు. 

జిజీవిషూణాం జీవానామాత్మా ప్రేష్ఠ ఇహేప్సితః
క ఉత్సహేత తం దాతుం భిక్షమాణాయ విష్ణవే

ప్రతీ ప్రాణీ బ్రతకాలనే కోరుతుంది. శరీరము మీద ప్రీతి అలాంటిది. శరీరం అన్నిటికంటే ఇష్టమైనది (ఆత్మా ప్రేష్ఠ). అలాంటి శరీరాన్ని పరమాత్మే వచ్చి అడిగినా ఎవరు ఇస్తారు?

శ్రీదేవా ఊచుః
కిం ను తద్దుస్త్యజం బ్రహ్మన్పుంసాం భూతానుకమ్పినామ్
భవద్విధానాం మహతాం పుణ్యశ్లోకేడ్యకర్మణామ్

మీరు చెప్పినది నిజమే. కానీ భూత దయ కల వారికి వదిలిపెట్టరానిది ఏమైనా ఉందా. మీరు మహానుభావులు. పవిత్రులైన మహానుభావుల చేత కొనియాడబడే కర్మలు చేసే వారు. 

నూనం స్వార్థపరో లోకో న వేద పరసఙ్కటమ్
యది వేద న యాచేత నేతి నాహ యదీశ్వరః

అడిగిన దాన్ని కాదంటే ఎదుటివారు ఎంత బాధపడతారో స్వార్థపరులు తెలుసుకోలేరు.  ఒక వేళ సమర్ధుడైన వాడైతే యాచించిన వాడికి లేదంటాడా. లేదంటే వాడూ స్వార్థపరుడే కదా. 

శ్రీఋషిరువాచ
ధర్మం వః శ్రోతుకామేన యూయం మే ప్రత్యుదాహృతాః
ఏష వః ప్రియమాత్మానం త్యజన్తం సన్త్యజామ్యహమ్

మీ నుండి ధర్మం విందామనే నేను అలా అన్నాను. మీరడిగిన దాన్ని నేను కాదనట్లేదు. ఇప్పుడు నా శరీరము మీద నాకంటే మీకే ఎక్కువ ఇష్టము. 

యోऽధ్రువేణాత్మనా నాథా న ధర్మం న యశః పుమాన్
ఈహేత భూతదయయా స శోచ్యః స్థావరైరపి

వివేకం కలవాడు అనిత్యమైన శరీరముతో నిత్యమైన కీర్తిని సంపాదించుకుంటాడు. ధర్మాన్ని కీర్తిని ఆశించకుండా భూతదయతో సహాయం చేయకపోతే చేతనమున్నవే కాదు, చేతనములేని కొండలూ గుట్టలు కూడా అలాంటి వాడిని చూచి జాలిపడతాయి. 

ఏతావానవ్యయో ధర్మః పుణ్యశ్లోకైరుపాసితః
యో భూతశోకహర్షాభ్యామాత్మా శోచతి హృష్యతి

ఇదే అవ్యయమైన ధర్మం. ప్రాణులు సుఖ పడితే సుఖపడడం, దుఃఖపడుతుంటే దుఃఖించడం పుణ్యశ్లోకులచే సేవించబడిన ధర్మం

అహో దైన్యమహో కష్టం పారక్యైః క్షణభఙ్గురైః
యన్నోపకుర్యాదస్వార్థైర్మర్త్యః స్వజ్ఞాతివిగ్రహైః

ఎత్న దైన్యం ఏర్పడింది, ఎంత బాధ కలిగింది. శరీరం మనది అని చెప్పగలమా. అలా ఐతే ఎవరైనా శరీరానికి రోగం రావాలని కోరకుంటారా, శరీరం పోవాలని కోరుకుంటారా. శరీరమూ ప్రాణమూ రెండూ మనవి కావు. మనవి కానప్పుడు, మనం ఉండమన్నా ఉండనప్పుడు ఆ శరీరాన్ని ఇతరులకు ఉపకరించేట్లు ఉపయోగపడాలి. పరార్థములైన ప్రాణములతో స్వార్థపరుడైన మానవుడు భూతములను కాపాడకుంటే అపకీర్తి పొందుతాడు. జ్ఞ్యాతులతో బంధువులతో తోటివారితో బ్రతకడానికి విరోధం పెట్టుకుంటాడు. ఇంతటి వ్యామోహముతో విరోధం పెట్టుకున్నా వ్యాధులూ ఆప్దలూ రాకుండా ఉంటున్నాయా? అవి ఎప్పుడూ పరార్థములే ఐతే మానవుడెందుకు స్వార్థముగా ఉండాలి.

శ్రీబాదరాయణిరువాచ
ఏవం కృతవ్యవసితో దధ్యఙ్ఙాథర్వణస్తనుమ్
పరే భగవతి బ్రహ్మణ్యాత్మానం సన్నయన్జహౌ

ఇలా నిర్ణ్యించుకుని తన మనసునీ ఆత్మనూ పరమాత్మ యందు నిలిపి యోగ ధారణతో శరీరాన్ని విడిచిపెట్టాడు. 

యతాక్షాసుమనోబుద్ధిస్తత్త్వదృగ్ధ్వస్తబన్ధనః
ఆస్థితః పరమం యోగం న దేహం బుబుధే గతమ్

యోగములో ఉండి శరీరాన్ని విడిచిపెట్టాడన్న సంగతి కూడా తెలియకనే శరీరాన్ని విడిచిపెట్టాడు. ఇంద్రియములనూ మనసునూ బుద్ధినీ నియమించుకుని తత్వమును చూడగలిగిన ధధీచి పాపపుణ్యముల రెంటినీ నశింపచేసుకున్నవాడై పరమయోగమును పొంది శరీరాన్ని విడిచిపెట్టినట్లు కూడా తెలుసుకోలేదు.

అథేన్ద్రో వజ్రముద్యమ్య నిర్మితం విశ్వకర్మణా
మునేః శక్తిభిరుత్సిక్తో భగవత్తేజసాన్వితః

అప్పుడు అతని ఎముకలతో విశ్వకర్మ వజ్రాయుధాన్ని సిద్ధం చేసి అందులో పరమాత్మ తేజస్సు కూడా నిక్షిప్తమాయ్యాక 

వృతో దేవగణైః సర్వైర్గజేన్ద్రోపర్యశోభత
స్తూయమానో మునిగణైస్త్రైలోక్యం హర్షయన్నివ

దేవతలందరూ చుట్టుముట్టగా ఐరావతం మీద కూర్చుని ఋషులందరూ స్తోత్రం చేస్తే మూడు లోకాలూ సంతోషిస్తుంటే 

వృత్రమభ్యద్రవచ్ఛత్రుమసురానీకయూథపైః
పర్యస్తమోజసా రాజన్క్రుద్ధో రుద్ర ఇవాన్తకమ్

రాక్షస సైన్యముతో కూడి ఉన్న వృత్తాసురునికొరకు కోపించిన రుద్రుడు యముని మీదకు ఉరికినట్లుగా వెళ్ళాడు (మార్కండేయ ఉపాఖ్యానం)

తతః సురాణామసురై రణః పరమదారుణః
త్రేతాముఖే నర్మదాయామభవత్ప్రథమే యుగే

అలా దేవతలకూ రాక్షసులకూ మహాభయంకరమైన యుద్ధం మొదటి మహాయుగములో మొదటి కృతయుగ చివరా (త్రేతా యుగం ప్రారంభములో) నర్మదా నదీ తీరములో జరిగింది

రుద్రైర్వసుభిరాదిత్యైరశ్విభ్యాం పితృవహ్నిభిః
మరుద్భిరృభుభిః సాధ్యైర్విశ్వేదేవైర్మరుత్పతిమ్

వసు (8) రుద్ర (11) ఆదిత్య (12) అశ్వినుల్లు (2) పితృదేవతలూ అగ్ని దేవతలూ మరుత్తులూ ఋభులు సాధ్యులు విశ్వేదేవతలతో కలిసి

దృష్ట్వా వజ్రధరం శక్రం రోచమానం స్వయా శ్రియా
నామృష్యన్నసురా రాజన్మృధే వృత్రపురఃసరాః

వజ్రాయుధం ధరించి ఐరావతం మీద ఉన్న ఇంద్రున్ని చూసి యుద్ధములో వృత్తాసురునీ ముందు ఉంచుకున్న రాక్షసులు ఇంద్రుని తేజస్సు చూసి సహించలేకపోయారు

నముచిః శమ్బరోऽనర్వా ద్విమూర్ధా ఋషభోऽసురః
హయగ్రీవః శఙ్కుశిరా విప్రచిత్తిరయోముఖః

పులోమా వృషపర్వా చ ప్రహేతిర్హేతిరుత్కలః
దైతేయా దానవా యక్షా రక్షాంసి చ సహస్రశః

సుమాలిమాలిప్రముఖాః కార్తస్వరపరిచ్ఛదాః
ప్రతిషిధ్యేన్ద్రసేనాగ్రం మృత్యోరపి దురాసదమ్

రాక్షసులు బంగారు వస్త్రములు కట్టుకుని మృత్యువుకు కూడా అందరాని ఇంద్ర సైన్యాన్ని మదముతో సింహనాదం చేస్తూ వీళ్ళారు

అభ్యర్దయన్నసమ్భ్రాన్తాః సింహనాదేన దుర్మదాః
గదాభిః పరిఘైర్బాణైః ప్రాసముద్గరతోమరైః

శూలైః పరశ్వధైః ఖడ్గైః శతఘ్నీభిర్భుశుణ్డిభిః
సర్వతోऽవాకిరన్శస్త్రైరస్త్రైశ్చ విబుధర్షభాన్

న తేऽదృశ్యన్త సఞ్ఛన్నాః శరజాలైః సమన్తతః
పుఙ్ఖానుపుఙ్ఖపతితైర్జ్యోతీంషీవ నభోఘనైః

ఒకరి మీదకొకరు అనేకమైన ఆయుధాలనూ శస్త్రములనూ అస్త్రములనూ పరస్పరం విడిచారు. ఇలా బాణాలు ఆకాశమంతా కప్పగా ఎవరు ఎవరిని కొట్టుకుంటున్నారో తెలియడం లేదు. ఒకరితో ఒకరు దెబ్బలు తిన్నారు. 

న తే శస్త్రాస్త్రవర్షౌఘా హ్యాసేదుః సురసైనికాన్
ఛిన్నాః సిద్ధపథే దేవైర్లఘుహస్తైః సహస్రధా

ఒకరినొకరు హింసించారు.

అథ క్షీణాస్త్రశస్త్రౌఘా గిరిశృఙ్గద్రుమోపలైః
అభ్యవర్షన్సురబలం చిచ్ఛిదుస్తాంశ్చ పూర్వవత్

తానక్షతాన్స్వస్తిమతో నిశామ్య శస్త్రాస్త్రపూగైరథ వృత్రనాథాః
ద్రుమైర్దృషద్భిర్వివిధాద్రిశృఙ్గైరవిక్షతాంస్తత్రసురిన్ద్రసైనికాన్

శస్త్రాస్త్రముల కంటే రాక్షసులు గుట్టలను చెట్లను తీసుకుని రాక్షసులు దేవతలతో యుద్ధం చేయడం మొదలుపెట్టారు. ఇలా పరస్పరం కొట్టుకున్నారు. రాక్షసులు చేసిన అన్ని ప్రయత్నములూ దేవతల విషయములో వ్యర్థములైపోయాయి 

సర్వే ప్రయాసా అభవన్విమోఘాః కృతాః కృతా దేవగణేషు దైత్యైః
కృష్ణానుకూలేషు యథా మహత్సు క్షుద్రైః ప్రయుక్తా ఊషతీ రూక్షవాచః

పరమాత్మ యందు భక్తి ఉన్న వారి మీద దుర్మార్గులు ప్రయోగించే దుష్ట వాకులు ఎలా వ్యర్థమవుతాయో ఆలా దేవతల మీద రాక్షసులు చేసిన ప్రయత్నాలన్నీ వ్యర్థమైపోయాయి.

తే స్వప్రయాసం వితథం నిరీక్ష్య హరావభక్తా హతయుద్ధదర్పాః
పలాయనాయాజిముఖే విసృజ్య పతిం మనస్తే దధురాత్తసారాః

ఇది చూసి ఇంక మేము యుద్ధం చేయలేమని రాక్షసులు వృత్తాసురున్ని కూడా లెక్క చేయక పారిపోవడం మొదలుపెట్టారు.

వృత్రోऽసురాంస్తాననుగాన్మనస్వీ ప్రధావతః ప్రేక్ష్య బభాష ఏతత్
పలాయితం ప్రేక్ష్య బలం చ భగ్నం భయేన తీవ్రేణ విహస్య వీరః

భయపడి పారిపోతున్నవారిని చూచి నవ్వుతూ ఇలా అన్నాడు. 

కాలోపపన్నాం రుచిరాం మనస్వినాం జగాద వాచం పురుషప్రవీరః
హే విప్రచిత్తే నముచే పులోమన్మయానర్వన్ఛమ్బర మే శృణుధ్వమ్

మీరు నా మాట వినండి.

జాతస్య మృత్యుర్ధ్రువ ఏవ సర్వతః ప్రతిక్రియా యస్య న చేహ క్లృప్తా
లోకో యశశ్చాథ తతో యది హ్యముం కో నామ మృత్యుం న వృణీత యుక్తమ్

పుట్టినవాడికి ఎప్పుడో ఒకప్పుడు మృత్యువు సిద్ధముగా ఉంటుంది. మృత్యువును ఆపగలిగే ప్రతీకారం ఏది లేదు. ధర్మమూ కీర్తీ ప్రతిష్ట అన్నీ వస్తుంటే తెలిసినవాడెవడైనా వాటికోసం చావును వరిస్తాడా పరిహరిస్తాడా. తెలిసినవాడెవడూ మృత్యువును వరించకుండా ఉండడు. 

ద్వౌ సమ్మతావిహ మృత్యూ దురాపౌ యద్బ్రహ్మసన్ధారణయా జితాసుః
కలేవరం యోగరతో విజహ్యాద్యదగ్రణీర్వీరశయేऽనివృత్తః

మృత్యువు ఎలాగూ తప్పదు. ఆ మృత్యువులో రెండు రకములైన మృత్యువులు శ్రేష్టం. పరమాత్మ మీద మనసు పెట్టి యోగములో శరీరం విడుచుట, శత్రువుకు ఎదురుగా నిలబడి విడుచుట. ఇవి ఉత్తమములైన మరణములు. ఆల అయాచితముగా మరణం లభిస్తే పారిపోవడం ధర్మమా?